Κουτσομπολιό ή για να το πούμε ευγενικά, ο λεγόμενος κοινωνικός σχολιασμός.
Μια λέξη παρεξηγημένη, με αρνητική σημασία και όχι άδικα, μια λέξη όμως που υποδηλώνει μια πράξη κοινωνικής ενεργητικότητας. Κοινώς, μια πράξη διάδοσης της γνώσης ή θέλησης για γνώση της κοινωνικής πραγματικότητας.
Το κουτσομπολιό, ο κουτσομπόλης, η κουτσομπόλα και άλλες παράγωγες λέξεις προέρχονται από τα κουτσομπόλα. Κουτσομπόλα είναι τα μικρά μπαλκόνια της Κέρκυρας όπου κάποτε έβγαιναν οι κυράδες και σχολίαζαν πικρόχολα όλη τη γειτονιά.
Το κουτσομπολιό όμως δεν ξεκίνησε από τα μπαλκόνια της Κέρκυρας. Η ιστορία του ξεκινά ταυτόχρονα με την ανθρώπινη ιστορία. Με τα χρόνια λοιπόν εξελίχθηκε ως λέξη (άλλοτε είχε τελείως διαφορετική σημασία, σήμαινε η γκρίνια, ο υπερβολικός τσαμπουκάς και άλλα), πήγε σε θρησκευτικούς χώρους, πήγε σε αγορές, πήγε σε πλατείες, δρόμους, παρέες, μπαλκόνια, σπίτια και καταστήματα, κυρίευσε κάθε γωνία ανθρώπινης δραστηριότητας και απέκτησε διαφορετικές οπτικές. Σε γενικές γραμμές όμως, έτσι όπως μας έχει φτάσει η λέξη στα χρόνια μας, χωρίζεται σε 2 κύριες κατηγορίες. Το καλό κουτσομπολιό και το κακό κουτσομπολιό. Καλό σημαίνει ωφέλιμο, είτε για αυτόν που το διαδίδει είτε για αυτόν που το ακούει. Κακό σημαίνει βλαβερό. Άχρηστο. Ποιό είναι όμως στην πραγματικότητα το καλό και το κακό κουτσομπολιό;
Το κακό κουτσομπολιό είναι αυτό που εκτελείται, ενεργητικά ή παθητικά, με στόχο τη βελτίωση της ψυχολογικής κατάστασης του ομιλούντος ή του ακούοντος. Το κουτσομπολιό δηλαδή που αποτελείται μόνο από αρνητικά σχόλια ή γεγονότα, με στόχο να γιατρέψει τα ψυχολογικά κενά αυτών που το διαπράττουν. Το κουτσομπολιό δηλαδή που αφήνει πίσω του την αίσθηση του “ευτυχώς εγώ δεν είμαι έτσι” ή “ δεν το έπαθα αυτό”, άρα είμαι καλά.
Το καλό κουτσομπολιό από την άλλη δεν αποτελείται μόνο από αρνητικά σχόλια ή γεγονότα. Δεν ενδιαφέρεται για συγκεκριμένα πρόσωπα και δεν επιθυμεί να γιατρέψει ψυχοσυναισθηματικά κενά. Υπάρχει μόνο από περιέργεια και από την ανάγκη του ανθρώπου να γνωρίσει την κοινωνική κατάσταση γύρω του. Είναι ένα κουτσομπολιό κοινωνικής παρατήρησης και αντίληψης της γενικότερης αίσθησης που επικρατεί στην κοινωνία. Επίσης το καλό κουτσομπολιό δε χρειάζεται απαραίτητα δυο μέρη. Δε χρειάζεται απαραίτητα ακροατή. Καθότι η μεταφορά του κουτσομπολιού αποτελεί το βασικό παράγοντα κάλυψης του ψυχοσυναισθηματικού κενού. Ο ομιλητής μεταφέροντας την πληροφορία πείθει τον εαυτό του, έχοντας και μάρτυρα, πως βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση από το θύμα του σχολιασμού. Αν και δεν είναι απαραίτητα τα δυο μέρη στο καλό κουτσομπολιό, δεν είναι απαγορευτικά. Ένας, δυο οι περισσότεροι ακροατές μπορούν να δεχτούν την πληροφορία και να τη σχολιάσουν μέσα σε γενικότερα κοινωνικά και θεωρητικά πλαίσια.
Χρήσιμες συμβουλές-tips για ένα καλό κουτσομπολιό
Ο καθείς και η καθεμιά έχουν μια άποψη στις μέρες μας. Αυτό δε σημαίνει όμως πως κατέχουν την αλήθεια ή έχουν δίκιο. Το κουτσομπολιό είναι και αυτό μια άποψη. Μια κριτική πάνω σε πρόσωπα και καταστάσεις. Ο καλός κουτσομπόλης λοιπόν γνωρίζει πως πρέπει να συλλέξει αρκετά στοιχεία, άρα απόψεις, για να πλησιάσει μια σχετική αλήθεια. Ο οδηγός που ακολουθεί δίνει χρήσιμες οδηγίες για την καλύτερη δυνατή συλλογή αυτών των στοιχείων.
Οδηγία 1: Παρατήρησε το πρόσωπο που σε κουτσομπολεύει
Συχνά βολτάρουμε σε δρόμους, πλατείες, καθόμαστε σε καταστήματα και δεχόμαστε τα βλέμματα γνωστών και αγνώστων. Οι άνθρωποι αυτοί, ας μη γελιόμαστε, μας κουτσομπολεύουν θρασύτατα και αδιάκριτα. Δεν μας απασχολεί όμως αυτό. Εμείς είμαστε καλοί κουτσομπόληδες. Το μόνο που ζητάμε είναι να καταλάβουμε τους ανθρώπους. Οπότε το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να τους κοιτάξουμε στιγμιαία και διακριτικά. Τότε θα παρατηρήσουμε πέρα από την ενδυμασία και τη στάση του σώματός τους, το βλέμμα τους. Το βλέμμα τους τη στιγμή που μας παρατηρούν κρύβει την αλήθεια. Ειδικά αν έχουμε επίγνωση του εαυτού μας, της δικής μας στάσης, ενδυμασίας και γενικότερα εμφάνισης, το βλέμμα αποκαλύπτει τα σημεία που εστιάζει ο κακός κουτσομπόλης και σκιαγραφεί βαθύτερες πτυχές του χαρακτήρα του. Συντηρητικός ή προοδευτικός, ευδιάθετος ή βλοσυρός, αυστηρός ή χαλαρός και πάει λέγοντας. Τα μάτια εμφανίζουν γυμνή την πραγματικότητα κι αν τα δικά μας είναι ψυχρά, τότε έχουμε ένα μεγάλο πλεονέκτημα απέναντι στον κακό κουτσομπόλη. Θα καταλάβουμε και θα μάθουμε περισσότερα πράγματα για αυτόν παρά αυτός για εμάς.
Οδηγία 2: Πέρνα απαρατήρητος/η
Βρισκόμενος σε κάποιον πολυσύχναστο χώρο, κατάστημα ή δρόμο, η βοή του κόσμου σε μπερδεύει. Λέξεις, φωνές, ατάκες, γκρίνιες, χαρές και γενικότερα αποκαλύψεις. Συγκεντρώσου στη βοή. Αποκωδικοποίησε τις φράσεις και τις λέξεις. Αλλά δεν αρκεί αυτό. Οι άνθρωποι για να εκφράσουν τον πραγματικό εαυτό τους πρέπει να νιώθουν πως δεν παρακολουθούνται ή τουλάχιστον δεν είναι αντικείμενο προσοχής. Χρειάζεται λοιπόν να περάσεις απαρατήρητος ανάμεσα στο πλήθος. Χάζευε στο κινητό σου, έχε το βλέμμα σου ψηλά ή δήθεν χαμένο σε σκέψεις και προβληματισμούς, πέρνα δήθεν βιαστική ή αγχωμένα. Τότε όσοι και όσες προσπερνάς δεν θα σε λογαριάσουν. Θα μιλήσουν στο διπλανό τους ή τη διπλανή τους σαν να μην υπάρχει κανείς γύρω τους. Και τότε εσύ θα ακούσεις λέξεις, φράσεις, θα αισθανθείς τις φωνές, τα συναισθήματα και τις ανάγκες χωρίς καμία προσποίηση. Κι έπειτα θα συνεχίσεις το δρόμο σου.
Οδηγία 3: Kράτα τις αποστάσεις σου
Είπαμε, ο καλός κουτσομπόλης δεν προσωποποιεί. Αποστασιοποιείται και επιθυμεί να καταλάβει βαθύτερες ανάγκες και σκέψεις των ανθρώπων. Κράτα λοιπόν απόσταση από τα “θύματα” της παρατήρησής σου. Κοίταξε τους από μακριά, δες τον τρόπο βηματισμού τους, τις μικρές κινήσεις του σώματος, των χεριών, τις διακριτικές διακυμάνσεις του προσώπου. Βγάλε τα συμπεράσματά σου χωρίς να γίνεσαι ενοχλητικός και αδιάκριτος.
Οδηγία 4: O εαυτός μας
Ο άνθρωπος είναι ζώον κοινωνικό. Όσο και να θέλει να αποκόβεται από την κοινωνία, η κοινωνία τον καθορίζει και τον διαμορφώνει. Επομένως, μια σωστή κουτσομπολιάρικη διάθεση απέναντι στο κοινωνικό γίγνεσθαι ξεκινά και τελειώνει με τον ίδιο μας τον εαυτό. Με την παραδοχή δηλαδή πως δε γίνεται να αναγνωρίζουμε χαρακτηριστικά ανθρώπων χωρίς αυτά να είναι λίγο ως πολύ και δικά μας χαρακτηριστικά . Και κυρίως, αν θέλουμε να μάθουμε και να κατανοούμε το κλίμα γύρω μας, τις ανάγκες και τα θέλω των ανθρώπων, ας κοιτάξουμε πρώτα τα δικά μας. Γιατί λίγο ως πολύ οι ανάγκες και τα θέλω μας αντανακλούν τις ανάγκες και τα θέλω όλης της κοινωνίας.
Επιμέλεια κειμένου: Mario Vagman